به طور کلی اجنه مسخر دو گروه بوده اند :
۱- پیامبران الهی و بندگان شایسته خداوند
۲-انسان های فرصت طلب و منحرف و یا سود جویی که با انجام اعمال خلاف عقل و شرع مثل آتش زدن قرآن و یا آلوده کردن و ملوث ساختن آن و سایر اعمال زشت و نادرست دیگر اجنه را تسخیر خود کرده و اخبار غیبی را از آنها گرفته و برای دیگران بیان می کنند و یا از جنیان سوء استفاده های دیگر می کنند که از این عمل در منابع اسلامی به کهانت و سحر تعبیر شده و از گناهان کبیره و کفر و شرک شمرده شده و به شدت از آن نهی شده است . ( گناهان گبیره ، شهید دستغیب ، ج۱، بحث سحر و کهانت )
در مورد گروه اول در قرآن تصریح شده است که : ) وَ الشَّیاطِینَ کُلَّ بَنَّاءٍ وَ غَوَّاصٍ (۳۷) وَ آخَرِینَ مُقَرَّنِینَ فِی الْأَصْفادِ (۳۸)۳۷- و شیاطین را مسخر او ساختیم، هر بناء و غواصى از آنها.
۳۸- و گروه دیگرى (از شیاطین) را در غل و زنجیر (تحت سلطه او) قرار دادیم. – موهبت دیگر خداوند به سلیمان ع مساله تسخیر موجودات سرکش و قرار دادن آن در اختیار او براى انجام کارهاى مثبت بود چنان که در آیه بعد مىگوید و شیاطین را مسخر او ساختیم، و هر بنا و غواصى از آنها را سر بر فرمان او نهادیم تا گروهى در خشکى هر بنائى مىخواهد براى او بسازند، و گروهى در دریا به غواصى مشغول باشند (وَ الشَّیاطِینَ کُلَّ بَنَّاءٍ وَ غَوَّاصٍ) .
و به این ترتیب خداوند نیروى آمادهاى براى کارهاى مثبت را در اختیار او گذاشت، و شیاطین که طبیعتشان تمرد و سرکشى است آن چنان مسخر او شدند که در مسیر سازندگى و استخراج منابع گرانبها قرار گرفتند.
نه تنها در این آیه که در آیات متعدد دیگرى از قرآن مجید به این معنى اشاره شده که شیاطین مسخر سلیمان بودند، و براى او فعالیتهاى مثبتى داشتند، منتها در بعضى از آیات مانند آیات مورد بحث و آیه ۸۲ سوره انبیاء تعبیر به شیاطین شده، در حالى که در آیه ۱۲ سوره سبأ تعبیر به جن شده است.
تفسیر نمونه، ج۱۹، ص: ۲۸۷
اینک برای آگاهی بیشتر شما مطالبی در مورد ویژگی های جن عرضه می داریم :
جن موجودى است که از نظر ما پوشیده است، اما داراى عقل و شعور و قدرت مىباشد، همچنین مؤمن و کافر است، و هیچ مانعى ندارد که به فرمان خدا در اختیار پیامبرى قرار گیرند و به کارهاى مفیدى مشغول شوند، این احتمال نیز وجود دارد که شیاطین معنى گستردهاى داشته باشد که هم انسانهاى سرکش و هم غیر آنها را شامل شود، و اطلاق شیطان بر این مفهوم وسیع در قرآن مجید آمده است (انعام- ۱۱۲) و به این ترتیب خداوند نیرویى به سلیمان داد که توانست همه متمردان را تسلیم خود سازد. از مفهوم لغوى این کلمه به دست مىآید موجودى است ناپیدا که وجود آن را قرآن کریم تصدیق کرده و مشخصاتى را نیز براى آن معرفى کرده است از جمله این که:
۱- از آتش خلق شدهاند
. ۲- مانند انسان داراى تکلیف و مسؤولیت هستند.
۳- داراى علم و ادراک و تشخیص حق از باطل و استدلال مىباشند.
۴- گروهى از آنها مومن و گروهى کافر و داراى افراد خوب و بد هستند.
۵- آنها نیز مانند انسان مرگ و میر و تولید مثل دارند.
۶- همانند انسان در قیامت برانگیخته مىشوند و جزاى اعمال خود را مىبینند. ولى آنچه در زبان مردم مرسوم است که از آنها به از ما بهتران، پرى، همزاد و… تفسیر مىکنند و آنها را موجوداتى داراى اشکال عجیب و غریب و موذى و مضر به حال انسان و بدخواه او معرفى مىکنند و گاهى مزاحم دیگران مىشوند هیچ گونه پایه و اساسى ندارد و نه مورد تأیید عقل است و نه مورد تأیید قرآن و روایات اسلامى و اینها بیشتر زاییده توهمات و خیالپردازى عدهاى خاص است که مىخواهند بازار کسب و دعانویسى و امثال اینها را گرم نگه دارند.
در فلسفه آفرینش جن؛ هر فلسفهاى که براى آفرینش انسان وجود دارد، براى جن نیز هست. اما این که جن در کجاى زمین قرار دارد؟ به طور واضح و مشخص مطرح نشده است هر چند برخى از روایات به اماکنى که جنیان در آنجا حضور بیشترى دارند اشاره شده است.
آنچه که مسلم است جن نیز مانند انسان موجودى است جسمانى با این تفاوت که انسان از خاک و جن از آتش است. طبعا همانطور که انسان داراى روح است جن نیز روح دارد و از آنجا که میان روح و بدن رابطهاى نزدیک وجود دارد، مىتوان تصور کرد که – چنان که برخى از انسانها با ریاضت واجد شرایط سیر روحى در عوالم دیگر مىشوند – براى جن نیز در شرایط خاص روحى این امکان هست که روح آنها گاهى با عالم بالا تماس حاصل کند اما به هر روى مکان اصلى آنها همین زمین است و حتى تماس با عالم بالا نیز طبق برخى آیات قرآن پس از تولد حضرت رسول(ص) براى آنها ممنوع شده است.(نگا: معارف قرآن، ص ۳۱۱ – ۳۰۹)
ارتباط با اجنه
جن مىتواند با بعضى از انسانها ارتباط برقرار کند. چنان که بعضى از آنها با انسان ارتباط برقرار مىکردند در مورد انبیاء و ائمه(ع) در روایت آمده است که چنین ارتباطى داشتند و گاهى نیز ارتباط جن مشرک و کافر با بعضى از انسان موجب افزایش گمراهى و طغیان آنها مىشدند «و انه کان رجال من الانس یعوذون برجال من الجن فزادوهم رهقا ؛ و این که مردانى از بشر به مردانى از جن پناه مىبردند و آنها سبب افزایش گمراهى و طغیان مىشوند(جن، آیه ۶) بنابراین جن چه مؤمن و چه کافر از ایشان با انسان ارتباط برقرار مىکنند و این موضوع به صراحت در قرآن و روایات و حکایات نیز وارد شده است. به نظر مراجع تقلید تسخیر جن اگر چه در واقع امکان دارد؛ ولى شرعا جایز نیست.
براى آگاهى بیشتر ر.ک:
۱- جن و شیطان، علیرضا رجالى تهرانى، ص ۱۵۳ – ۱۶۳
۲- دانستنىهایى درباره جن، ابوعلى خداکرمى، ص ۱ ۴
۳ – الجن فى الکتاب والسنه، اعداد ولى زاربن شاه زالدین، دارالبشائر الاسلامیه، بیروت، چاپ اول ۱۹۹۶ م ، ص ۹۴ – ۸۸ و بقیه کتاب در مورد مختصات و ماهیت جن.
۴- الجن فى القرآن والسنه، عبدالامیر على مهنّا، مؤسسه الاعلمى للمطبوعات، بیروت، چاپ اول، ۱۹۹۲م ، ص ۳۳ – ۳۱ و بقیه مباحث هم خواندنى است.
۵- الجن بین الاشارات القرآنیه وعلم الفیزیاء، عبدالرحمن محمد الرفاعى، مکتبه مربوسى الصغیر، چاپ اول ۱۹۹۷م افزایش آگاهی و اطلاعات در مورد موجودات کار مطلوبی است ولی بیش از داشتن اطلاعات پیگیری در این زمینه کار مطلوبی نیست و سیره صالحان نیز چنین نبوده است. اطلاعات مفید و معتبر را در منابع معرفی شده جستجو کنید.
